Πηγή:  Γ. Πετρόπουλος -Δ. Ψαρράς: "Χαρίλαος Φλωράκης - Επαναστάτης παντός καιρού"

ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ, ο Χαρίλαος Φλωράκης επιστρατεύτηκε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού λόγω επαγγέλματος.
Λέει ο ίδιος: «Επειδή υπήρχε μεγάλη ανάγκη στις επικοινωνίες, εμένα μ’ έστειλαν, με το βαθμό του ανθυπολοχαγού, στη Θεσσαλονίκη. Παρουσιάστηκα στη Στρατιωτική Διοίκηση. Στην αρχή μ' έβαλαν να δουλέψω στο σιδηροδρομικό σταθμό και μετά μ' έστειλαν στη γέφυρα της Ειδομένης και πήγαινα μέχρι και πάνω στο Γευγελή. Δούλευα στις γραμμές των ΣΕΚ. Ηταν σημαντική θέση γιατί τότε κανείς σιδηρόδρομος δεν μπορούσε να κινηθεί χωρίς τις επικοινωνίες. Σιδηροδρομικούς και τριατατικούς μας επιστράτευσαν στη θέση μας. Η κατάρρευση του μετώπου με βρήκε στη Θεσσαλονίκη. Από εκεί, εγώ κι ένας Θούγας, συνάδελφος, πήραμε μαζί το πλοίο και βγήκαμε στον Πειραιά».1

Επιστρέφοντας στην Αθήνα, ο Χαρίλαος δούλεψε στο κεντρικό τηλεγραφείο της πόλης και αρχές καλοκαιριού του 1941 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Δεν ήταν εύκολο πράγμα να ενταχθεί κάποιος στο Κομμουνιστικό Κόμμα τότε κι ακόμη πιο δύσκολο ήταν να πάρει μια τέτοια απόφαση.

Το ΚΚΕ παράνομο και αποδεκατισμένο από τα χτυπήματα της μεταξικής δικτατορίας βίωνε ταυτόχρονα και μια κατάσταση έντονης αλλά απολύτως δικαιολογημένης καχυποψίας. Η επίσημη καθοδήγησή του ήταν στις φυλακές και στις εξορίες.
Ο Γ.Γ. της Κ.Ε. του κόμματος Νίκος Ζαχαριάδης παραδόθηκε στις 20 Μαΐου του 1941 από την Αστυνομία Πόλεων Αθηνών στην Γκεστάπο και αυθημερόν μεταφέρθηκε στη Βιέννη, με υπογραφή του αστυνομικού διευθυντή Αγγέλου Εβερτ. Ως κομματικά κέντρα καθοδήγησης εμφανίζονταν δύο: Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή, που είχε καταγγελθεί από την κομματική ηγεσία ως χαφιέδικη, χωρίς αυτό -όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια- να ισχύει, και η Προσωρινή Διοίκηση που ήταν χαφιέδικη καθώς ήταν δημιούργημα του Μανιαδάκη και καθοδηγούνταν απευθείας από την Ασφάλεια.2

Η κατάσταση αυτή εκ των πραγμάτων οδηγούσε τους τίμιους κομμουνιστές στην αποστασιοποίηση από τις οργανώσεις που υπήρχαν καθώς δεν μπορούσαν να τις εμπιστευτούν. Ο ίδιος ο Φλωράκης, στο βιογραφικό του σημείωμα προς το ΚΚΕ περιγράφει αυτή την κατάσταση μέσα από το δικό του παράδειγμα κομματικής ένταξης: «Το καλοκαίρι του 1941 με έπιανε η Ειδική Ασφάλεια μαζί με τους τριατατικούς Κατσιγιάννη Θόδωρο Ζέγκο (ήτανε στο πυρ/κό του Δ.Σ) Ηλιάδη και φοιτητή Πίκο Ροΐδη (τιμημένο νεκρό του ΕΛΑΣ της Αθήνας). Υστερα από 24 ώρες κράτηση μας απόλυσε. Εμένα μου πήραν τα στοιχεία και μου υπέβαλαν το ερώτημα για τη στενή μου παρέα με τον Κατσιγιάννη και Κλάδη, η απάντησή μου ήτανε ότι είναι φίλοι μου συνάδελφοι και τίμιοι άνθρωποι. Απολυθήκαμε χωρίς να υποστούμε καμία πίεση ή κανένα βασάνισμα, χωρίς να υπογράψω καμιά δήλωση.

 Η σύλληψή μας αυτή έγινε πιθανό για να εξακριβώσουν ποιοι είμαστε, γιατί τότε εμείς δεν δουλεύαμε (το τηλεγραφείο το είχαμε κλείσει για κάμποσο καιρό οι Γερμανοί) και μαζευόμασταν κάθε πρωί στο μουσείο όπου κάναμε διάφορες συζητήσεις, εκεί δε συχνάζανε και χαφιέδες της Ασφάλειας...

Υστερα από λίγες μέρες ο Θόδωρος Ζέγκος μου είπε ότι είσαι μέλος του κόμματος (ΚΚΕ) και ζήτησε να κάνουμε οργάνωση στα ΤΤΤ (ο Ζέγκος τότε ήταν απολυμένος από την υπηρεσία, ήτανε συνταξιούχος φυματικός). Εγώ είχα υπόψη μου από τις συζητήσεις και για την παλιά και προσωρινή Κεντρική Επιτροπή, ότι είναι ύποπτες χαφιεδικές κ.λπ., αρνήθηκα στο Ζέγκο και του είπα ότι θα είμαι σύμφωνος αν μου το πει ο Νίκος Τσέντος ή ο σ. Κατσιγιάννης, τους δύο αυτούς συντρόφους τους γνώριζα καλά και είχα εμπιστοσύνη. Υστερα από δύο τρεις μέρες με βρήκε ο σ. Νίκος Τσέντος... και μου είπε ότι είμαι μέλος του κόμματος και ότι με το σ. Κλάδη και Μπρουλιδάκη να φτιάσουμε την οργάνωση στα ΤΤΤ. Από τότε αρχίζει η συνεχής μου οργανωμένη κομματική ζωή».


Η αντιστασιακή δράση του X. Φλωράκη όπως έχει αναγνωριστεί από το επίσημο κράτος -ύστερα από την αναγνώριση της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης- ακολουθεί την εξής τυπική χρονολογική σειρά: Από 1/5/1941 έως 27/9/1941, που ιδρύθηκε το ΕΑΜ ο X. Φλωράκης αναγνωρίζεται ως μεμονωμένος αντιστασιακός. Από 27/9/1941 έως 16/2/1942, που ιδρύθηκε ο ΕΛΑΣ αναγνωρίζεται ως μέλος του ΕΑΜ. Από 16/2/1942 μέχρι 18/10/1944, που ήρθε η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Ελλάδα, του αναγνωρίζεται και η ιδιότητα του μέλους του ΕΛΑΣ. Η πραγματικότητα βεβαίως είναι κάπως διαφορετική από τις τυπικότητες των κρατικών υπηρεσιών και των νόμων.3

Ο Χαρίλαος Φλωράκης δεν ήταν ποτέ μεμονωμένος αλλά πάντοτε οργανωμένος αντιστασιακός, καθώς συμμετείχε στη συνδικαλιστική οργάνωση των ΤΤΤ από την πρώτη στιγμή που επέστρεψε στην Αθήνα, μετά την κατάρρευση του μετώπου και την κατάληψη της  χώρας από τα γερμανικά στρατεύματα. Επίσης πολύ γρήγορα, όπως έχουμε προαναφέρει, έγινε μέλος του ΚΚΕ. Τέλος, στον ΕΛΑΣ δεν εντάχθηκε με την ίδρυσή του αλλά τον Φλεβάρη του 1943, όταν πήρε εντολή να βγει στην Πάρνηθα και να ενταχθεί στις ομάδες του Ορέστη Μούντριχα.

Στην κομματική οργάνωση των τριατατικών ο Χαρίλαος Φλωράκης ήταν ηγετικός στέλεχος. Διετέλεσε γραμματέας του πυρήνα του κεντρικού τηλεγραφείου, δεύτερος γραμματέας για όλη την οργάνωση των ΤΤΤ και στη συνέχεια, τον Οκτώβρη του 1942 ανέλαβε γραμματέας της κομματικής οργάνωσης των τριατατικών της Αθήνας και μέλος στην κομματική ομάδα των δημοσίων υπαλλήλων. Από τις θέσεις αυτές, τον Απρίλιο του 1942 πρωταγωνίστησε στη μεγάλη απεργία των δημοσίων υπαλλήλων, την πρώτη μεγάλη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη.4

Γι' αυτή την απεργία ο X. Φλωράκης είχε πει: «Αρχίσαμε την αντιστασιακή δράση και με την αναδιοργάνωση του κόμματος φτιάσαμε τον πρώτο κομματικό πυρήνα στο κεντρικό τηλεγραφείο. Αρχίσαμε να κυκλοφορούμε προκηρύξεις για την ανάγκη οργάνωσης πάλης για να σωθούμε από την πείνα, ενάντια στους καταχτητές και τους συνεργάτες τους. Είχε γίνει μια σοβαρή ζύμωση και προετοιμασία, και από ένα γεγονός που συνέβηκε στο ταχυδρομείο κάναμε την πρώτη απεργία στην Ελλάδα. Ηταν Απρίλης του 1942. Τι είχε γίνει; Ενας διανομέας λιποθύμησε από την πείνα μέσα στο προαύλιο του Ταχυδρομείου. Αυτό προκάλεσε την αγανάκτηση του προσωπικού και βγήκε έξω. Τότε έπεσε το σύνθημα της απεργίας και από κείνη τη στιγμή κατέβηκαν όλοι στην απεργία. Υστερα από 3-4μέρες, επεκτάθηκε αυτή η απεργία σ’ όλους τους δημόσιους υπαλλήλους».5


Οπως ήταν φυσικό η δράση του X. Φλωράκη έτυχε της προσοχής των αρχών κατοχής και των εγχώριων οργάνων τους. Τον Ιανουάριο του 1943 τον συνέλαβε η Ειδική Ασφάλεια με αιτιολογικό τη συνδικαλιστική του δράση. Εμεινε κρατούμενος πέντε ημέρες και απελευθερώθηκε ύστερα από κινητοποιήσεις των υπαλλήλων. Στη συνέχεια τέθηκε υπό διωγμό από τις ιταλικές αρχές κατοχής, γεγονός που τον εξανάγκασε να βγει στην παρανομία και με εντολή του ΚΚΕ στο βουνό.
Γράφει ο ίδιος στο βιογραφικό προς το ΚΚΕ: «Στον ΕΛΑΣ βγήκα ύστερα από εντολή του Ευθυμιάδη (νομίζω τότε παρακολουθούσε τον ΕΛΑΣ Αττικοβοιωτίας εκ μέρους του Π.Γ.) στο αρχηγείο Αττικοβοιωτίας. Τοποθετήθηκα σαν ομαδάρχης και αργότερα πολιτικός καθοδηγητής διμοιρίας.

Πήρα μέρος σ’ όλες τις αποστολές και μικροδράσεις, με την ομάδα μου συνόδευσα τον σ. Σαράφη και Βασίλη Σαμαρινιώτη από τα Δερβενοχώρια μέχρι τα Χάσια όπου τους παρέδωσα στον σύνδεσμο της Αθήνας (τον Θανάση τον Κουτσό) ήτανε η πρώτη φορά που κατέβαινε ο Σαράφης στην Αθήνα μετά την προσχώρησή του στον ΕΛΑΣ. Το καλοκαίρι του 1943 ανέβηκε ολόκληρο το αρχηγείο Αττικοβοιωτίας στην περιοχή Ευρυτανίας (ήτανε το περίφημο σχέδιο αντιμετώπισης των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Ιταλών).

Εκεί με πήρε η οργάνωση (Ηλίας Μανιάτης) και με βάλανε μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής Φθιωτιδο-Φωκίδας-Ευρυτανίας, υπεύθυνο του εφεδρικού ΕΛΑΣ. Γραμματέας ήταν ο Ηλίας Μανιάτης, μέλη Τάσος Λευτεριάς, Μήτσος Μαρής Μαργαρίτα Κωτσάκη, Τάσος Γκίνογλου και ’γώ.
Με τη δημιουργία της ΚΟΠΣ (Κομματική Οργάνωση περιοχής Στερεός) και των διαφόρων περιφερειακών Επιτροπών Στερεός στάλθηκα σαν γραμματέας της περιφερειακής Επιτροπής Δωρίδος- Παρνασσίδας. Στις αρχές του 1944 γραμματέας ήρθε ο σ. Βασίλης Ασίκης και ’γώ πήγα στην 5η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ που ήτανε καπετάνιος ο Ηλίας Καρράς και ο Ορέστης. Εκεί ήμουνα γραμματέας της ΕΔΑ [σ.σ. Επιτροπή Διαφώτισης Ανταρτών], Οταν έφυγε ο σ. Καρράς ανέλαβα γραμματέας της Κομ. Επιτροπής της II Μεραρχίας. Πήρα μέρος στη δράση της Μεραρχίας με μαχητική αποστολή στην επιχείρηση της Αμφισσας και στις επιχειρήσεις του Δεκέμβρη. Μου έγινε πρόταση για ονομασία για το βαθμό του ταγματάρχη, δεν ξέρω αν ονομάστηκα».


Ο Χαρίλαος Φλωράκης έχει μείνει στην Ιστορία και ως «καπετάν Γιώτης». Το πραγματικό αγωνιστικό του ψευδώνυμο ήταν «Γιώτης». Το «καπετάν» χρησίμευε στην αντίπαλη πλευρά για να σηματοδοτεί τον ηγετικό στρατιωτικό ρόλο που έπαιξε από τις τάξεις του ΔΣΕ στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου -παρόλο που ο «καπετάνιος» σαν τίτλος και σαν θεσμός υπήρχε μόνο στην Εθνική Αντίσταση και όχι στον ΔΣΕ.

Ο ίδιος, είχε ξεκαθαρίσει: «Το καπετάν ποτέ. Γιώτης στην κατοχή. Σε όλους τους αγωνιστές που είχανε ένα ψευδώνυμο τους βάλανε και ένα "καπετάν"! Στον ΕΛΑΣ υπήρχε σε κάθε μονάδα μια τριμελής διοίκηση. Ηταν ο στρατιωτικός, ο πολιτικός και ο καπετάνιος. Του καπετάνιου η δουλειά ήταν να φροντίζει για τον εφοδιασμό του τμήματος. Ηταν, να πούμε, ο φροντιστής του τμήματος. Δεν υπήρξα ποτέ τέτοιος σε κανένα τμήμα. Στον "Δημοκρατικό Στρατό" δεν υπήρχε ούτε σαν θεσμός ούτε σαν τίτλος. Αυτό το "καπετάν" το χρησιμοποίησαν οι αντίπαλοί μας, όχι ότι μας μειώνει σε τίποτε, γιατί το θέμα του τίτλου αυτού έχει μια παράδοση τιμητική. Αλλά δεν υπήρχε τέτοιος τίτλος στον "Δημοκρατικό Στρατό"».6

Η ιστορία με το ψευδώνυμο του Χαρίλαου πήρε μια άλλη διάσταση με όσα έγραψε στη βιογραφία του ο Χρ. Θεοχαράτος: «Ο Χαρ. Φλωράκης, ούτε στα φυσεκλίκια και τις αρμάδες είχε αδυναμία, ούτε στα ψευδώνυμα. Και φυσεκλίκια μεν δεν φόρεσε ποτέ, γιατί είχε τη δική του αντίληψη για τον ένοπλο αγώνα και για την εμφάνιση του αντάρτη. Ψευδώνυμο, όμως, υποχρεώθηκε να πάρει για την ασφάλεια του Κινήματος και της Αντίστασης. Και ονομάστηκε "Καπετάν Γιώτης". Το ψευδώνυμό του αποτελούσε φόρο τιμής σε κάποιον Κλέφτη της Ρούμελης, του οποίου το όνομα διέσωζε η λαϊκή παράδοση σε μια βρύση».7


Σε συνεργασία με τον Χαρίλαο (καθότι στενός του συνεργάτης) είχαμε δει όλα τα δακτυλόγραφα του βιβλίου του Θεοχαράτου, κεφάλαιο-κεφάλαιο, και είχαν γίνει αρκετές παρατηρήσεις. Η συγκεκριμένη, όμως, αναφορά για το ψευδώνυμο μας είχε διαφύγει. Αργότερα, όταν το βιβλίο ήταν πια σε κυκλοφορία, σε μια συζήτηση, ρώτησα τον Χαρίλαο και είχαμε τον παρακάτω διάλογο που αποκαθιστά την αλήθεια των πραγμάτων:
- Τι ήξερες γι’ αυτόν τον Γιώτη, τον κλέφτη, και πήρες το όνομά του;
- «Ποιος τα λέει αυτά Εγώ, μανούλα μου, δεν πήρα κανένα όνομα κλέφτη».
- Ο Θεοχαράτος τα γράφει στη βιογραφία σου. Νόμιζα πως εσύ του το είπες.
Πήρε τη βιογραφία στα χέρια του και ρώτησε: «Πού τα γράφει;» Του έδειξα.
- «Παραμύθια γράφει. Πού τα βρήκε; Πώς μας ξέφυγε και δεν το είδαμε; Δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο πίσω από το όνομα Γιώτης". Οταν τον Φλεβάρη του 1945 είχα βγει στην Πάρνηθα αντάρτης, είπανε στην ομάδα να πάρουμε ένα ψευδώνυμο ο καθένας. Εγώ είπα "Παναγιώτης". Μου λένε: Μεγάλο είναι. Ε, τότε κόψτε το, τους απάντησα. Κι έτσι βγήκε το Γιώτης. Να το γράψεις αυτό άμα βρεις ευκαιρία».


Μετά την απελευθέρωση ο Χαρίλαος έμεινε στις τάξεις του ΕΛΑΣ ώς τη Βάρκιζα και πήρε μέρος στις πολεμικές αναμετρήσεις του Δεκέμβρη του ’44 από τις τάξεις της II Μεραρχίας. Για να μην υπάρχουν συγχύσεις οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η II Μεραρχία του ΕΛΑΣ ήταν η αναβαθμισμένη 5η Ταξιαρχία του. Στις μάχες του Δεκέμβρη η II Μεραρχία έδρασε στην Αθήνα από τις 5/2/1944 μέχρι τις 6/1/1945 σε περιοχές όπως το Γουδή, η Καισαριανή, οι Αμπελόκηποι, το Ψυχικό και η Κηφισιά.

Αποτιμώντας αργότερα τόσο τον Δεκέμβρη όσο και τη Συμφωνία της Βάρκιζας ο Χαρίλαος Φλωράκης εκτιμούσε πως ο Δεκέμβρης ήταν υποχρεωτικός για το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και μπορούσε να κερδηθεί, ενώ η Συμφωνία της Βάρκιζας δεν θα έπρεπε να υπογραφεί. Ελεγε χαρακτηριστικά: «Οσοι ισχυρίζονται -ανάμεσά τους και κάποιοι δήθεν αριστεροί-, ότι ο Δεκέμβρης υπήρξε από τα κορυφαία λάθη του ΕΑΜ (και άρα του ΚΚΕ), ή είναι πλαστογράφοι ή αναπαράγουν την πλαστογράφηση της Ιστορίας. Γιατί τον Δεκέμβρη δεν τον εξαπέλυσε το ΕΑΜ. Το ΕΑΜ τον υπέστη.

Και, φυσικά, αντιστάθηκε... Το θέμα που μπαίνει είναι αν το ΕΑΜ είχε άλλη λύση, πέρα από την Αντίσταση, αφού οι Αγγλοι του επέβαλαν το Δεκέμβρη και αν είχε τη δύναμη να τον ματαιώσει. Εκεί που είχαν φτάσει τα πράγματα, όμως, η μοναδική λύση για να σταματήσουν οι εισβολείς την ένοπλη επίθεση, ήταν να σηκώσουν τα χέρια το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ και να αφήσουν τους νέους κατακτητές να συνεργαστούν απερίσπαστοι με τα όργανα των χιτλερικών- δηλαδή με τους ταγματασφαλίτες, τους χίτες, τους δωσίλογους και τους κάθε λογής  προδότες, κατακάθια και ποινικούς- ώστε να περάσουν αλυσίδες στον ελληνικό λαό.

Αυτό, όμως, ήταν για το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ αδιανόητο. Και αποφάσισαν ν' αντισταθούν. Δεν ήταν, βέβαια, κάποια επανάσταση. Ηταν Αντίσταση στα σχέδια των ιμπεριαλιστών. Αυτό, άλλωστε, φαίνεται και από τα αιτήματα της διαδήλωσης που οργάνωσε το ΕΑΜ στις 3/12/1944. Να αφεθεί ο ελληνικός Λαός ελεύθερος να συνεχίσει την ομαλή δημοκρατική πορεία του...


Ασφαλώς, άλλη θα 'ταν η εξέλιξη της Μάχης του Δεκέμβρη, αν είχαν παρθεί έγκαιρα ορισμένα μέτρα -αν, π.χ. ο ΕΛΑΣ είχε στείλει τις μεγάλες και εμπειροπόλεμες μονάδες του στην Αθήνα. Ισως τότε οι Εγγλέζοι να μην τολμούσαν να επιτεθούν... Ο συσχετισμός δυνάμεων, αν είχαν μετακινηθεί οι μεγάλες μονάδες στην Αθήνα, ήταν υπέρ του ΕΛΑΣ... Κατά τα Δεκεμβριανά το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ έχασαν μια σοβαρή μάχη. Δεν έχασαν τον πόλεμο. Εχασαν την Αθήνα. Δεν έχασαν την Ελλάδα. Αρα, η Βάρκιζα δεν ήταν υποχρεωτική. Δεν ήταν αναπόφευκτη». 8

Μετά τη Βάρκιζα, υπέστη διώξεις και φυλακίσεις από το καθεστώς στο πλαίσιο της Λευκής Τρομοκρατίας. Στο διάστημα που ήταν ελεύθερος ανέλαβε δεύτερος γραμματέας της Αχτίδας των δημοσίων υπαλλήλων και από τις αρχές του 1946 ανέλαβε γραμματέας της II Αχτίδας Δ.Υ. της Αθήνας μέχρι τον Νοέμβρη του ιδίου έτους. Τον Οκτώβρη του 1945 παρακολούθησε τις εργασίες του ιστορικού 7ου Συνεδρίου του ΚΚΕ από τη θέση του παρατηρητή.


Ο Χαρίλαος Φλωράκης βγήκε στον ΔΣΕ τον Νοέμβρη του 1946 ύστερα από εντολή του κόμματος. Οπως γράφει ο ίδιος, την εντολή να βγει στο βουνό τού την έδωσε ο Στέργιος Αναστασιάδης, μέλος του Π.Γ. από το 7ο Συνέδριο και μετά. Η πρώτη απόπειρα να βγει στο βουνό απέτυχε κι έτσι επέστρεφε στην Αθήνα. Η δεύτερη προσπάθεια έγινε μέσω της διαδρομής: Πειραιάς-Βόλος-Σοφάδες Καρδίτσας-Θραψίμι. Εκεί συνδέθηκε με το Αρχηγείο Αγραφων του ΔΣΕ και στη συνέχεια κατέβηκε στη Ρούμελη.

Τη συνέχεια την παραθέτουμε με τα δικά του λόγια: «Μέχρι τον Μάρτη 1947 ήμουνα στη Ρούμελη, δούλεψα στην αρχή με τον σ. Διαμαντή στις διεισδύσεις Παρνασσού και Λοκρίδας. Αργότερα στη Δυτική Στερεά σαν διοικητής του αρχηγείου, πήρα μέρος στις επιχειρήσεις  Ρούμελης, στη διείσδυση και ελιγμό Βάλτου-Τζουμέρκα για τη μεταφορά του Γ.Α. από Ρούμελη-Μακεδονία. Από τον Απρίλη του 1948 μέχρι το πέρασμά μου στην Αλβανία ήμουνα διοικητής της 1ης Μεραρχίας. Με την πρώτη ονομασία των αξιωματικών του ΔΣΕ Δεκέμβρης του 1947, ονομάστηκα αντισυνταγματάρχης, τον Απρίλη του 1948 συνταγματάρχης και τον Σεπτέμβρη του 1949 υποστράτηγος».


Στον Εμφύλιο, μαζί με τον Διαμαντή (Γιάννης Αλεξάνδρου, διοικητής της ΙΙης Μεραρχίας του ΔΣΕ), που συνδέονταν με στενή φιλία από τον ΕΛΑΣ στην κατοχή, αποτελούν τις πιο πετυχημένες στρατιωτικές ηγετικές φυσιογνωμίες του Δημοκρατικού Στρατού. Πέραν των άλλων είναι γνωστό ότι ήταν οι στρατιωτικοί αρχηγοί των δυνάμεων του ΔΣΕ στην κατάληψη της Καρδίτσας τον Δεκέμβρη του 1948 και στην κατάληψη του Καρπενησιού τον Ιανουάριο του 1949. Σε μία περίοδο, δηλαδή, που ο Δημοκρατικός Στρατός δεν ήταν στο απόγειο της δυναμικής του αλλά μάλλον είχε αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση προς την ήττα του καθώς ο κυβερνητικός στρατός είχε ισχυροποιηθεί υπέρμετρα από τον ξένο παράγοντα και ο ΔΣΕ δεν είχε και δεν έβρισκε εφεδρείες. Ειδικά για την κατάληψη του Καρπενησιού η ηγεσία του ΚΚΕ και ο Ν. Ζαχαριάδης είχαν στείλει συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Διαμαντή και στον Χαρίλαο όπου ανάμεσα σε άλλα ανέφεραν: «Γράψατε σήμερα μια από τις λαμπρότερες σελίδες του λαϊκοαπελευθερωτικού μας αγώνα».9

Για τους αντάρτες του ΔΣΕ, όλος ο εμφύλιος πόλεμος ήταν ένας συνεχής αγώνας αυτοθυσίας. Η επιχείρηση, όμως, που περιείχε πιο έντονα αυτό το στοιχείο αφορά το επίλεκτο τμήμα που με επικεφαλής τον X. Φλωράκη, πολιτικό επίτροπο τον Ν. Μπελογιάννη και επιτελάρχη τον Αλ. Παπαγεωργίου, στις 12 Αυγούστου του 1949 πήρε αποστολή, από τον Γράμμο να περάσει στα νώτα του κυβερνητικού στρατού και να τον χτυπήσει αφού συγκεντρώσει τις αποκομμένες αντάρτικες δυνάμεις στην περιοχή της Θεσσαλίας. Οταν το τμήμα αναχώρησε για την αποστολή του ο Ζαχαριάδης -σύμφωνα με μαρτυρία του επιτελάρχη του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, Στ. Παπαγιάννη- είχε πει για τον Χαρίλαο και τον Μπελογιάννη: «Αν συμβεί κάτι, αυτό το ζευγάρι δύσκολα θα το αντικαταστήσει το κόμμα».10

Επειτα από 17 ημέρες ήρθε η ήττα και η υποχώρηση του ΔΣΕ στην Αλβανία με αποτέλεσμα η αποστολή του επίλεκτου τμήματος να αλλάξει εκ των πραγμάτων για να μετατραπεί σε έναν, αποκλειστικά, αγώνα ζωής και θανάτου που έληξε επιτυχώς καθώς στις 27 Σεπτεμβρίου του 1949 το τμήμα κατάφερε να περάσει σε αλβανικό έδαφος. 11

Ο Χαρίλαος Φλωράκης ήταν κατηγορηματικός: «Ο Εμφύλιος ήταν αναπόφευκτος. Διότι, η ντόπια και ξένη αντίδραση είχε αποφασίσει να υποτάξει και να εξοντώσει κάθε πατριωτική και δημοκρατική αντίσταση. Μόνο αν σηκώναμε τα χέρια. Αν μέναμε να μας συλλάβουν όλους, να μας βασανίσουν, να μας ταπεινώσουν και να μας σκοτώσουν, δεν θα είχαμε εμφύλιο. Αλλά, και αυτή η χωρίς ένοπλη αντίσταση εξόντωσή μας δεν θα ήταν ένας μονομερής  Εμφύλιος;». 12

Στο ερώτημα για ποιο πράγμα πάλευε ο ΔΣΕ η άποψή του ήταν η εξής: «Ο Εμφύλιος ήταν πατριωτικός και δημοκρατικός αγώνας, όπως ακριβώς και η Αντίσταση, και όχι καθεστωτικός. Ηταν η συνέχεια της Αντίστασης. Και δεν είναι τυχαίο ότι τα ένοπλα τμήματά του το ΚΚΕ τα ονόμασε Δημοκρατικό Στρατό (και όχι Λαϊκό ή Επαναστατικό), ότι ονόμασε την Προσωρινή του κυβέρνηση Δημοκρατική (και όχι Λαϊκή ή Σοσιαλιστική ή Επαναστατική)».

Ταυτόχρονα, διαπίστωνε μια μοναδικότητά σ’ εκείνο τον ένοπλο αγώνα των ανταρτών. Την προσδιόριζε ως εξής: «Ελαβα μέρος στον Εμφύλιο και μάλιστα από σημαντικές θέσεις. Συμμετείχα στις κυριότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις του. Κι έχω διαβάσει αρκετά από όσα έχουν γραφεί. Και οφείλω να ομολογήσω ότι ο Εμφύλιος που διάβασα, δεν είναι ο Εμφύλιος που έζησα. Φυσικά, δεν έχω πρόθεση να αδικήσω κανέναν. Αλλά πουθενά δεν βρήκα όλες τις πτυχές του επικού εκείνου αγώνα. Καμιά φορά ξεφυλλίζω τις ανέκδοτες σημειώσεις και προσεγγίσεις και σκέψεις του Πέτρου Ρούσου για τον εμφύλιο και με πιάνει δέος.13

Γιατί ο Πετρής που έζησε από τα μέσα όχι μόνο τις στρατιωτικές, αλλά και τις πολιτικές και διπλωματικές πτυχές του Εμφυλίου, θίγει πλευρές και προεκτάσεις τον αγώνα, που προκαλούν ρίγος, και που είναι άγνωστες όχι μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά και σ’ εκείνους που ασχολούνται με την ιστορία τον Κινήματος και του τόπου.


Τα απομνημονεύματα που γράφτηκαν δεν λύνουν το πρόβλημα. Ο Εμφύλιος δεν κρίθηκε στον Γράμμο ή στο Βίτσι από τις θυσίες ή από τα "λάθη" του Δημοκρατικού Στρατού. Κρίθηκε στην Ουάσιγκτον, στο Λονδίνο και στην Αθήνα, στα επιτελεία των ιμπεριαλιστών, στο αμερικανικό πυρηνικό μονοπώλιο, στους διεθνείς συσχετισμούς με την ξένη ένοπλη επέμβαση κατά του ΔΣΕ, με αποτέλεσμα τη γνωστή κατάληξη. Και για όλα αυτά τα σπουδαία, ελάχιστα έχω διαβάσει στα βιβλία που αναφέρονται στον αγώνα 1946-1949. Θα έλεγα ότι τα σχετικά βιβλία δεν αποδίδουν ούτε το ένα εκατοστό και από κάτι άλλο σημαντικό: Δηλαδή, από τις τραγικές αντιξοότητες κάτω από τις οποίες γράφτηκε το έπος του Δημοκρατικού Στρατού. Ποτέ άλλοτε τόσοι λίγοι, άοπλοι σχεδόν, πεινασμένοι και αποκομμένοι, δεν πολέμησαν εναντίον τόσων πολλών, πάνοπλων, χορτάτων και δια συνδεμένων με ποταμούς εφοδίων, -κρατώντας ψηλά τη σημαία του αγώνα επί τρία χρόνια και πέντε μήνες».

Για την έκβαση του εμφυλίου πολέμου ο X. Φλωράκης έχει εκφραστεί πολύ νωρίς. «Εγώ δεν αποκλείω να ήταν εντελώς διαφορετική η έκβαση του εμφυλίου πολέμου αν η στρατηγική στηριζότανε όχι στον μακροχρόνιο αγώνα αλλά στον όσο το δυνατό πιο σύντομο. Δηλαδή, αν αποφασιστικά τραβούσαμε το 1946... Αυτό ίσως να ήταν το κύριο και αποφασιστικό. Τότε οι δυνάμεις του κινήματος βρίσκονταν μέσα στον στρατό που τότε ανασυγκροτούσαν, ακόμα το επίσημο κράτος δεν ήταν σε θέση να μας αντιμετωπίσει. Μπορεί να ήταν διαφορετική η έκβαση, και εν πόση περιπτώσει η χειρότερη περίπτωση θα ήταν να καταλήγαμε σε μια συμφωνία, πώς να την ονομάσω, ανεκτή».14

Παραπομπές

1. Αννα Παναγιωταρέα, Κι σέν' πώς σ' λεν; Χαρίλαος Φλωράκης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2001, σ. 91.
2. Βλέπε αναλυτικά: Νίκος Ζαχαριάδης, Ιστορικά Διλήμματα- Ιστορικές απαντήσεις, Ερευνα- Ιστορική επιμέλεια Γιώργος Πετρόπουλος, εκδ. Καστανιώιης, Αθήνα 2011, σ„ 25 και 353-385.
3. Χρήστος Θεοχαράτος, Χαρίλαος Φλωράκης και λαϊκό κίνημα, τ. Α', εκδ. Τυποεκδοτική, Αθήνα 2001 „ σελ. 177.
4. A. Κ. Δημητρίου, Η πρώτη απεργία στη σκλαβωμένη Ευρώπη, εκδ. Πέτρου Καραβάκου, Αθήνα 1945, σ. 25-38.
5. Σταύρος Ψυχάρης, Οι μνηστήρες της εξουσίας στο παιχνίδι της αλήθειας, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα 1977, [Β' έκδοση, Το Βήμα, Αθήνα 2013, σελ. 241],
6. Στο ίδιο, σ. 243- 244.
7. Χρήστος Θεοχαράτος, ο.π., σ. 181.
8. Χρήστος Θεοχαράτος, ο.π., σ. 236-238.
9. ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα, τ. Στ', εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1987, σελ. 321.
10. Νίτσα Λουλέ-Θεοδωράκη, Χαρίλαος Φλωράκης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995, σελ. 67.
11. Γι’ αυτή την αποστολή του επίλεκτου τμήματος Φλωράκη- Μπελογιάννη-Παπαγεωργίου υπάρχουν διάφορες πήγες. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει αναλυτικές πληροφορίες: Αλέκος Παπαγεωργίου, Εμπειρίες ένοπλων αγώνων, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2001, σ. 303-315, Χρήστος Θεοχαράτος, ο.π., σ. 347- 367, Τριαντάφυλλος Γεροζήσης, Επίλεκτο Απόσπασμα 1ης Μεραρχίας ΔΣΕ Φλωράκη- Μπελογιάννη-Παπαγεωργίου (Γράμμος-Αγραφα-Μουργκάνα, Αύγουστος-Σεπτέμβρης 1949), εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004, κ.ά.
12. Βλέπε αναλυτικά για τα αποσπάσματα που παρατίθενται: Χρήστος Θεοχαράτος, ο.π., σ. 278-279 και 322-326.
13. Εχω διαβάσει τις ανέκδοτες σημειώσεις του Πέτρου Ρούσου καθώς μου τις είχε δώσει ο ίδιος ο Χαρίλαος -τη δεκαετία του ’90- για να του πω αν, κατά τη γνώμη μου, αξίζει να εκδοθούν. Όταν τις διάβασα του απάντησα κατηγορηματικά πως έπρεπε ήδη να είχαν εκδοθεί. Την ίδια γνώμη είχε κι εκείνος. Δεν πρόκειται για υλικό με «μυστήρια» και «αποκαλύψεις», αλλά για ένα σύνολο συγκροτημένων προβληματισμών του Πέτρου Ρούσου, πολύ χρήσιμων και για τον αναγνώστη και για τον μελετητή της Ιστορίας του εμφυλίου. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Χαρίλαος με ενημέρωσε ότι εισηγήθηκε στην ηγεσία του ΚΚΕ οι σημειώσεις του Ρούσου να εκδοθούν σε βιβλίο. Δεν γνωρίζω πού σκόνταψε αυτό το θέμα και η έκδοση δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα.
14. Σταύρος Ψυχάρης, ο.π., σ. 245.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ