Ιδιαίτερα αποκαλυπτική για την ταύτιση των ταγματασφαλιτών με την εν γένει βία του στρατού κατοχής υπήρξε η συμμετοχή των τελευταίων στη «διαλογή» των ομήρων που επρόκειτο να εκτελεστούν, καθώς και οι υποδείξεις τους για το ποια ακριβώς χωριά θα ήταν καλό να καούν κατά τα «μέτρα εξιλασμού» 1.

Ανάλογη δραστηριότητα επέδειξε ακόμη κι ο διοικητής του Τάγματος Χανίων, που λόγω τοπικών συνθηκών απέφευγε συνήθως να συνοδεύσει τη Βέρμαχτ σε κοινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις 2. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι επικεφαλής των ταγμάτων διεκδικούν εκ των υστέρων δάφνες για παρεμβάσεις κι άλλες «κατάλληλες ενέργειες», οι οποίες μείωσαν τον αρχικό αριθμό των ομήρων που προορίζονταν για εκτέλεση 3 κάποιες άλλες φορές, ωστόσο, είναι η ίδια η ηγεσία τους αυτή που αναλαμβάνει να αυξήσει τον φόρο του αίματος, προβαίνοντας με δική της πρωτοβουλία σε πρόσθετες εκτελέσεις 4.

Ένα τέταρτο κοινό χαρακτηριστικό όλων των Ταγμάτων Ασφαλείας υπήρξε η παραδειγματική αγριότητα που επέδειξαν στην πράξη, αγριότητα που ξεπερνούσε συχνά κατά πολύ την αντίστοιχη των γερμανών συναγωνιστών τους. Στο μεγάλο μπλόκο της Κοκκινιάς  (17.8.44), λ.χ., άνδρες των ευζωνικών ταγμάτων επιχείρησαν να ξανασυλλάβουν κατοίκους που οι Γερμανοί μόλις είχαν αφήσει ελεύθερους, απειλώντας ακόμη και τους αστυνομικούς που τους συνόδευαν μακριά από την πλατεία Οσιας Ξένης 5.
Αποκαλυπτική είναι επίσης η συχνά επαναλαμβανόμενη «κατηγορία» που διατυπώνεται στις αναμνήσεις στελεχών των Ταγμάτων (ή του πολιτικού μηχανισμού τους), σύμφωνα με την οποία οι Γερμανοί δεν επιθυμούσαν στην πραγματικότητα την καταπολέμηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ 6.

Σε αρκετά απ’ αυτά τα κείμενα ξεκαθαρίζεται άλλωστε, χωρίς πολλές περιστροφές, ότι για «την επιβολήν του Νόμου και την εμπέδωσιν της τάξεως» χρειάστηκε η προσφυγή στην «ωμή βία» και η λήψη «σκληρών μέτρων» κατά της μαζικής βάσης του ΕΑΜ 7.

Ακόμη σαφέστερα είναι τα διασωθέντα έγγραφα του αρχείου των ταγματασφαλιτών της Εύβοιας: «προς εξακρίβωσιν των ανηκόντων εις τον εφεδρικόν ΕΛΑΣ, πρέπει να μεταχειρισθώμεν παν μέσον», γράφει χαρακτηριστικά ο διοικητής του Τάγματος Παπαθανασόπουλος, διατάσσοντας τη σύλληψη κάθε νέου 18-35 ετών σε τρία κεφαλοχώρια της περιοχής· «επιβάλλατε το Κράτος του Νόμου, αδιαφορούντες αν τούτο επιβάλλει την λήψιν των σκληρότερων μέτρων», συμπληρώνει απ’ την πλευρά του ο υποδιοικητής Γερακίνης 8

Η εθνικόφρον βιβλιογραφία αισθάνεται έτσι συχνά υποχρεωμένη να παραδεχτεί τη διάπραξη ποικίλων «ασχημιών» ή και «κακουργημάτων» από τους ταγματασφαλίτες (αν και κατά κανόνα «δικαιολογημένων», είτε σαν αποτέλεσμα της κοινωνικής προέλευσης κάποιων απ’ αυτούς, είτε σαν αντεκδίκηση προς την «κόκκινη τρομοκρατία») 9.

Ακόμη και μια καθαρά απολογητική αφήγηση, όπως αυτή του Βαλτετσιώτη Σαραντόπουλου, δεν μπορεί να παρακάμψει εύκολα δραστηριότητες όπως η διενέργεια αυθαίρετων συλλήψεων και βίαιων ανακρίσεων, οι τρομοκρατικές επιδρομές σε γειτονικά χωριά (με πυροβολισμούς στον αέρα από μεθυσμένους ταγματασφαλίτες) ή μια κάπως περίεργη απόπειρα αξιωματικού των Ταγμάτων «να φλερτάρει», άγνωστο πώς ακριβώς, «με μιαν από τις κρατούμενες» του -απόπειρα η οποία, όπως γράφει, προκάλεσε την αντίδραση των «τρομερά συντηρητικών» ντόπιων συμπολεμιστών του 10.

Αποτέλεσμα όλων αυτών, όπως σημειώνει στο ημερολόγιό του ένας ελληνοαμερικανός πράκτορας του O.S.S., ήταν όχι μόνο «ο λαός [να] μισεί τα Τάγματα Ασφαλείας περισσότερο από τους Γερμανούς», αλλά και η απήχηση του ΕΑΜ να είναι σαφώς ισχυρότερη, ακριβώς στα μέρη εκείνα απ’ όπου είχαν περάσει ταγματασφαλίτες 11.

Από μια άποψη, βέβαια, αυτή ακριβώς η «πλεονάζουσα» αγριότητα ήταν άρρηκτα δεμένη με όσα συνιστούσαν (για τους κατακτητές) το βασικό προσόν των Ταγμάτων Ασφαλείας: την εντοπιότητα και την, ως εκ τούτου, μεγαλύτερη γνώση ανθρώπων και πραγμάτων 12.
Γι’  αυτό, άλλωστε, η τρομοκρατία που επιβάλλουν οι ταγματασφαλίτες, σε στιγμές «κανονικές», είναι απείρως πιο καθολική από αυτή των Γερμανοϊταλών. Εκτός από συλλήψεις και φονικά, η παρουσία τους συνεπάγεται την πλήρη αποδιάρθρωση όλων εκείνων των δημιουργικών κοινωνικών πρακτικών που συνόδευαν την ανάπτυξη του ΕΑΜ και αποτέλεσαν, όπως θα δούμε και παρακάτω, ένα νεωτερισμό ανεπίτρεπτο για το σκοταδιστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο ένοπλος δωσιλογισμός.

Αμέσως μετά την είσοδο των «ευζώνων» στον Πύργο, σημειώνει λ.χ. στις αναμνήσεις του ένα μέλος του τοπικού θεατρικού ομίλου, οι αρχές «διέλυσαν τους συλλόγους» της πόλης και «σταμάτησε κάθε πολιτιστική κίνηση. [...] Η ζωή γενικό, έγινε πλέον πολύ δύσκολη, τα πάντα νεκρώθηκαν. Αρχίζει μια νέα Κατοχή, χειρότερη από τη Γερμανική» 13.
 Ιδιαζόντως διαφωτιστικό, γι’ αυτά τα χαρακτηριστικά του σώματος είναι το επανειλημμένο κάψιμο ιδιωτικών βιβλιοθηκών από τους ταγματασφαλήτες της Εύβοιας 14.

1. Μάγερ 2003, σ.507-10· Ζερβής 1998, σ.197.

2. Για τη «διαλογή»: Βλοντάκης 1976, σ.430, 434 & 436· Στέφανος Πρώιμος, Ο ΕΛΑΣ της Κρήτης, Αθήνα 1989, σ.26-7 & 50. Για την απουσία κοινών επιχειρήσεων: Χιουζ 1991, σ.85. Ο επιτελάρχης του ΕΛΑΣ Κρήτης και καταθέσεις χωρικών στη μεταπολεμική δίκη του Παπαγιαννάκη αναφέρουν, ωστόσο, ενεργό συμμετοχή «χωροφυλάκων» του Τάγματος κατά την επιδρομή της Βέρμαχτ στα Παλιά Ρούματα, τον Ιούλιο του 1944 (Πρώιμος 1989, σ.38· Δημοκρατία [Χανιά] 20.8.1946).

3. Έκθεση Τολιόπουλου (15.11.55), όπ.π., σ.206· ΔΙΣ/9156/Λ/3, Π. Δεμέστιχας «Έκθεσις περί των Ταγμάτων Ασφαλείας εν Λακωνία» (1.11.54), σ.8· Ράλλης 1947, σ.123 & 130-5.

4. «Ανακοίνωσις», Η Καθημερινή 30.4.44· Μάγερ 2003, σ.510.

5. Δάρας 1995, σ.96-9. Πρβλ. την απελευθέρωση από αξιωματικούς της Χωροφυλακής, «με προφανείς κινδύνους», κάποιων πολιτών που είχαν συλλάβει τα ευζωνικά τάγματα (Αντωνίου 1965, σ.1945).

6. Σκανδαλάκης 1945, σ. 10 & 40-1 ¦ ΔΙΣ/915/Ά/9, Ν. Καράμπελας «Περιληπτική ιστορική έκθεσις περί συγκροτήσεως του Τάγματος Ασφαλείας Γυθείου», Εν Γυθείω 27.12.54, σ.3-4· Αντωνόπουλος 1964, σ.Ι408 & 1415.

7. ΔΙΣ/915/Β/4, Αθ. Ψυχαλίνος, «Περιληπτική έκθεσις», σ.1-2· ΔΙΣ/ 915/Α/9, Ν. Καράμπελας (όπ.π.), σ.3· Καραλής 1958, σ.261 & 321.

8. Δουατζής 1982, σ. 185 & 177.

9. Αντωνακέας 1947:104· Γιάννης Καραμούζης, Πατριώτες και προδότες στο Μωρηά, Τρίπολις 1950, σ.54 & 79· Πλούμης 1971, σ.158· Αντωνόπουλος 1964, σ. 1488- Αντωνίου 1965, σ.1945· Γρηγορόπουλος 1966, σ.260· Τσαγκάρης 1971, σ.42· Θρασύβουλος Τσακαλώτος, 40χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος, Αθήναι i960, τ. Α', σ.601.

10. Σαραντόπουλος 2003, σ. 188-92 & 214-8. Ο συγγραφέας απαξιοί αντίθετα ν’ ασχοληθεί με τα πεπραγμένα 63 ταγματασφαλιτών συγχωριανών του που συνόδευσαν τη Βέρμαχτ στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ιουνίου 1944 σε Πάρνωνα και Ταΰγετο- έργο τους, γράφει, ήταν «μάλλον η επίδειξη ισχύος και η αναπτέρωση του ηθικού του λαού της υπαίθρου» (όπ.π., σ.230-40).